Το διπλό όνειρο της γραφής / Το κρυφτό

Λίγες μέρες έμειναν μέχρι τις διακοπές, ίσως κάνω την επόμενη ανάρτηση από το κάμπινγκ στο μακρινό Γύθειο, εκτός αν την τελευταία στιγμή αποφασίσω να μην πάρω το laptop μαζί (που δεν το νομίζω). Τώρα είμαι στο μπαλκόνι, γκρίζα σύννεφα έχουν μαζευτεί πάνω απ’ τα Γιάννενα και σε λίγο ελπίζουμε να βρέξει. Έχοντας λίγη ώρα μέχρι τη νεροποντή, ας κάνουμε μια ανακεφαλαίωση σε μερικά βιβλία που πέρασαν από τα χέρια μου τις τελευταίες εβδομάδες.

Κρυφτό, Jack Ketchum, εκδ. Λογείον

Κάνει ζέστη, άρα θα είναι ευχάριστο να παγώσει το αίμα στις φλέβες σας και έτσι καταλήγουμε στο «Κρυφτό» του Αμερικάνου μετρ του είδους Jack Ketchum (στον οποίο κλασικά έχει απονείμει εύσημα ο Στέφεν Κινγκ). Το «Κρυφτό» δεν είναι γνήσιο σπλάτερ με κομμένα κεφάλια, μανιακούς δολοφόνους, εκρήξεις αδρεναλίνης και μπόλικο σασπένς. Θα έλεγα ότι είναι μια χαμηλών τόνων ιστορία, που καταλήγει βέβαια σε ένα τρομακτικό περιστατικό, στο οποίο εσκεμμένα δεν εστιάζει. Περισσότερο μου άρεσε γιατί το διάβασα ως μια νουβέλα ανάπτυξης χαρακτήρων, ένα δείγμα του πόσο μπορεί να εμβαθύνει ένας συγγραφέας πάνω στους ήρωές του. Καθώς οι σελίδες γυρνούσαν, πολλές φορές πήγε στο μυαλό μου ότι ήταν μια απλουστευμένη μορφή της "Μυστικής Ιστορίας" (Ντόνα Ταρτ, εκδ. Λιβάνη), ένα βιβλίο που είχα διαβάσει έπειτα από παρότρυνση της φίλης Δέσποινας και για αυτό την ευγνωμονώ. Έτσι θα σύστηνα το "Κρυφτό" όχι μόνο σε φανατικούς του τρόμου ή φανατικούς του δημοφιλούς συγγραφέα, αλλά και σε όσους θέλουν να διαβάσουν ένα καλό βιβλίο. Εντύπωση μού έκανε η προσεγμένη μετάφραση του Νίκου Ρούσσου, ενώ περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε και στο ιστολόγιο των εκδόσεων Λογείον.

Το διπλό όνειρο της γραφής, Χάρης Βλαβιανός - Χρήστος Χρυσόπουλος, εκδ. Πατάκη

Ένα βιβλίο που δεν είναι από έναν συγγραφέα (παρακάτω παρουσιάζω ένα ακόμα), αν και εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μυθιστόρημα, αλλά με ένα έξοχο δοκίμιο περί συγγραφής. Ο Χάρης Βλαβιανός και ο Χρήστος Χρυσόπουλος -αμφότεροι βραβευμένοι από λογοτεχνικά περιοδικά και Ακαδημία Αθηνών-, αποφάσισαν ο ένας να βάλει την πένα και ο άλλος το μελάνι, προκειμένου να γράψουν έναν διαλογικό ταξίδι αναζήτησης του συγγραφικού ιδανικού. Στη διαδρομή συναντούν διαχρονικές μορφές της λογοτεχνικής ιστορίας, συνομιλούν με την ηχώ αποφθεγμάτων και οριοθετούν το πλαίσιο για μια ουτοπική τυποποίηση της γραφής. Επειδή, όμως μέσα στις γραμμές δεν χωράνε οι σκέψεις, οι συγγραφείς ξεφεύγουν, μπαίνουν σε ένα μπαλόνι που φουσκώνει με φαντασία και απογειώνονται με προορισμό της επιλογής σας.

Ποίηση, πεζός λόγος και φιλοσοφία μπλέκονται σε ένα έργο που δίνει συμβουλές χωρίς να γίνεται δασκαλίστικο και που σίγουρα θα κινήσει την περιέργειά σας. Παρ’ ότι με μια πρώτη ματιά δεν απευθύνεται σε όλους, το «διπλό όνειρο της γραφής» έχει τόσο ενδιαφέρον, που θα τολμήσω να το προτείνω και σε όσους αναζητούν ελαφρές επιλογές για την παραλία. Εννοείται, δε, ότι όποιος μεταφέρει τις σκέψεις του στο χαρτί, πρέπει να το διαβάσει πολύ προσεκτικά. Για εμένα σίγουρα μπήκε στη λίστα με τα αγαπημένα, ενώ μία δεύτερη γνώμη μπορείτε να πάρετε από τη Μαρία Τσουκανά και το 8ο τεύχος του Bookmarks. Παραθέτω και ένα όμορφο απόσπασμα:

9.4.2. Να μια σχετική στιχομυθία: Λούντβιχ Βιτγκενστάιν: "Πες μου, γιατί φαινόταν πιο εύλογο στους ανθρώπους ότι ο ήλιος γύριζε γύρω από τη γη, και όχι το ανάποδο;" Νόρμαν Μάλκολμ: "Προφανώς γιατί αυτό έβλεπαν στον ...ουρανό". Λούντβιχ Βιτγκενστάιν: "Μάλιστα. Και τι θα έβλεπαν αν η γη γύριζε γύρω από τον ήλιο;" (από την ταινία του Ντέρεκ Τζάρμαν "Βιτγκενστάιν", 1993)

Όταν έκλαψε ο Νίτσε, Irvin Yalom, εκδ. Άγρα

Κατά πάσα πιθανότητα θα το έχετε διαβάσει και σίγουρα θα έχετε ακούσει να μιλούν για αυτό με πολύ κολακευτικά σχόλια- άλλωστε στη χώρα μας είχε κάνει μεγάλη επιτυχία. Δεν έχει ιδιαίτερο νόημα να γράψω πολλά για τον πασίγνωστο ψυχολόγο Γιάλομ ή για το εγκεφαλικό παιχνίδι ασθενούς Νίτσε και γιατρού Μπρόιερ που εκτυλίσσεται με φόντο τη Βιέννη στα τέλη του 19ου αιώνα. Εξαιρετικός συγγραφέας, εξαιρετικό βιβλίο (τιμημένο με βραβείο κοινοπολιτείας, να το διαβάσετε οπωσδήποτε. Το καλό είναι ότι αν σας αρέσει, τότε υπάρχουν πολλά ακόμα βιβλία από τον ίδιο συγγραφέα για να βυθιστείτε χαρούμενοι.

Το μυθιστόρημα των 12, συλλογικό, Εμπειρία Εκδοτική

Από τον Νίτσε, στους αντίποδες. Είχα μεγάλη περιέργεια να διαβάσω το «12». Πρώτη φορά άκουσα για αυτή την προσπάθεια μέσω facebook και είναι ένα μυθιστόρημα που συνέθεσαν δώδεκα διαφορετικοί συγγραφείς. Ξεκίνησε μια ιστορία ο ποιητής Μίλτος Γήτας γράφοντας το πρώτο κεφάλαιο (και ουσιαστικά ο οργανωτής της προσπάθειας), συνέχισε η Παυλίνα Κωνσταντάρα στο δεύτερο και κάπως έτσι φτάσαμε μέχρι το δωδέκατο κεφάλαιο που είχε αναλάβει ο Δημήτρης Κωνσταντάρας, ο οποίος ήταν και ο επιμελητής. Ανάμεσά τους πέρασαν οι: Εύη Γνωστοπούλου, ο Βαγγέλης Αυγουλάς, η Ράνια Αηδώνη, η Μαρίνα Καρπόζηλου, η Χριστίνα Κόλλια, η Μαρία Κατούφα, η Ελίνα Οικονόμου, ο Μιλτιάδης Δημητρίου και η Ελένη Βασιλοπούλου.

Δεν γνωρίζω αν απ’ την αρχή υπήρχε ένας ολοκληρωμένος σκελετός της ιστορίας πάνω στον οποίο δούλεψαν οι δώδεκα συγγραφείς ή αν ο καθένας είχε απόλυτη ελευθερία να οδηγήσει την πλοκή εκεί που ήθελε. Διαβάζοντας το βιβλίο κατέληξα ότι έγινε το πρώτο, γεγονός που είχε δύο σημαντικές επιπτώσει, μία αρνητική και μία θετική. Η ιστορία του «12» είναι μελοδραματικών τόνων, τόσο ώστε θα μπορούσε να είναι και το σενάριο μιας, απίθανων συμπτώσεων, φτηνής τηλεοπτικής παραγωγής. Παρ’ όλα αυτά η ιστορία έχει συνοχή και τηρείται ένα βασικό ρακόρ (να δανειστώ ορολογία απ' την καρέκλα του σκηνοθέτη) κάτι που ομολογώ ότι δεν περίμενα. Γνωρίζω από πρώτο χέρι ότι οι προσπάθειες ομαδικής συγγραφής είναι υπερβολικά (και ίσως αναίτια) απαιτητικές και πάντα θεωρούσα ότι το τελικό αποτέλεσμα δύσκολα μπορεί να σταθεί ως ολοκληρωμένο έργο. Το μυθιστόρημα των 12 καταφέρνει τουλάχιστον να κρατηθεί στα επίπεδα του βιβλίου. Μέτριου μεν, βιβλίου δε. Το 12 δεν μου άρεσε και για να υποστηρίξω τη γνώμη μου θα καταφύγω σε έναν χαρακτηριστικό διάλογο του βιβλίου μεταξύ δύο γυναικών σε ένα νεκροταφείο, όταν πλέον έχουν αποκαλυφθεί διάφορες απίθανες συνωμοσίες:

-Όποιος τολμήσει να αγγίξει το γιο μου θα τον θάψω με τα ίδια μου τα χέρια! Ζωντανό. Αν εσύ ζεις για να τον δεις ανάπηρο, εγώ ζω για να είμαι ο φύλακας-άγγελός του! Μόνο γι’ αυτό ζω! Μόνο γι’ αυτό!

Η Νίκη λυσσομανούσε ανυποχώρητη. Και η Ασπασία «χτύπησε». Άγρια.

-Να τον χαίρεσαι λοιπόν! Είναι λεβέντης! Αυτός σχεδίασε το ατύχημα που… σακατεύτηκε ο Θωμάς ΜΟΥ! Τα άκουσα όλα από την ντούμπλεξ συσκευή του τηλεφώνου εκείνο το τρισκατάρατο απόγευμα! Αλλά… αλλά… δεν πρόλαβα να κάνω τίποτα. Όπως πάντα.

Η Ασπασία άδειασε. Έμεινε ένα μαύρο στοιχειωμένο ρούχο.

Η Νίκη τρέκλισε.

Η καρδιά της «έτριξε».

Έσκυψε μπροστά, σφίγγοντας τις γροθιές της πάνω στο στομάχι της. Σαν να ήθελε να προστατευθεί από μιαν απώλεια τελειωτική. Αόρατη και υπαρκτή μαζί.

Είδε απέναντί της την τρέλα της και το θάνατό της αντάμα.

Την προσκαλούσαν.

Της ζητούσαν να διαλέξει.

Της έταζαν λύτρωση.

Έψαξε απεγνωσμένα ένα οχυρό με πολεμίστρες.

Η εικόνα του Πέτρου ξετυλίχθηκε θριαμβευτικά μπροστά από το δίλημμα.

-Ψέματα! κραύγασε. Σαν να ανακάλυψε από την αρχή τον κόσμο.

-Δεν πρόλαβα να κάνω τίποτα… τίποτα… τίποτα… τίποτα… τίποτα!

Δεν πρόσθεσα ούτε ένα «τίποτα». Αλλά επίσης χαρακτηριστικό είναι προς το τέλος του βιβλίου μία έξυπνη μετα-παραδοχή ενός από τους δώδεκα. Ρωτάει ο ένας ήρωας τον άλλον: «Και τι δουλειά είχε ο Έκτορας στην τράπεζα την ώρα της ληστείας; Σε τι εξυπηρετούσε να βρίσκεται εκεί;». Και απαντάει ο άλλος με ειλικρίνεια: «Ανόητο το σενάριο και εκ των υστέρων μοιάζει εντελώς χαζό, αλλά έτσι έγινε».

Ελπίζω να μην έγινα πολύ αυστηρός, προσπάθησα με τα αποσπάσματα να αποδώσω την ατμόσφαιρα του βιβλίου. Παραδόξως το μόνο κεφάλαιο που με ικανοποίησε ήταν το τελευταίο του κυρίου Κωνσταντάρα. Ήταν καλογραμμένο και κατάφερε να δώσει ένα συγγραφικό επίχρισμα σε όσα είχαν προηγηθεί.

Τελικά αξίζει να αφιερώσετε χρόνο στο «12»; Εγώ το έκανα καθαρά από λόγους περιέργειας και δεν έμεινα ευχαριστημένος. Δυστυχώς δεν θα συγκαταλέγεται στα βιβλία που θα προτείνω σε φίλους. Όχι ότι είναι χειρότερο από βιβλία που κυκλοφορούν με το τσουβάλι στις μέρες μας και κατακλύζουν τις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων. Πάντως μπορεί και για την αρνητική μου γνώμη να φταίει και ότι οι αναγνωστικές μου προτιμήσεις είναι διαφορετικών προσανατολισμών. Αν όμως σας αρέσουν τα best seller με πολλές βροχές, αγάπες, τσιγάρα, ποτάμια, χωρισμούς, σουίτες κλπ, μπορεί να αξίζει να του ρίξετε μια ματιά.

Αυτά τα γλυκόπικρα για σήμερα. Αν διψάτε για περισσότερες κριτικές ή ψάχνετε περισσότερες προτάσεις, θα πρότεινα να συνεχίσετε την ανάγνωση στο «Διαβάζοντας», το άρτιο βιβλιοφιλικό ιστολόγιο της Κατερίνας Μαλακατέ. Σας χαιρετώ, πηγαίνω να ετοιμάσω βαλίτσες και να διαλέξω δύο βιβλία για να πάρω μαζί μου. Την επόμενη φορά που θα συναντηθούμε θα έχω φέρω μαζί μου και την Άννα Νιαράκη να σας συστήσω, να μιλήσουμε για το "Τετράδιο Πειραμάτων" και ζώδια.

ΥΓ: Και ναι, όχι απλώς βρέχει, αλλά μια μίνι θεομηνία με κεραυνούς και χαλάζι αποφάσισε να καταστρέψει την Ήπειρο.