Άννα Νιαράκη - Τετράδιο Πειραμάτων

Όλο υποσχέσεις έδινες…
με μικρές σιωπές και αποσιωπητικά..
Με πνιχτά γέλια, σαρκασμό και
μια βραχνάδα ανεπιτήδευτη τις μικρές ώρες της νύχτας…
Θέλεις να με δεις… τρεις μήνες τώρα
θέλεις να με δεις….κάθε μέρα με βεβαιώνεις…
μα δεν έρχεσαι…

Πέρασε αρκετός καιρός απ’ την τελευταία μας συνάντηση, όπως και απ’ την τελευταία φορά που μιλήσαμε για ποίηση (ναι, υπάρχει ακόμα ως είδος). Τότε ήταν ο Δημήτρης Μουζάκης και η αυτάρεσκη σιωπή του. Σήμερα το λόγο παίρνει μία πολύ καλή φίλη η Άννα Νιαράκη, που κλέβει χρόνο από τη χημεία για να την αφιερώσει στην τέχνη (ή μπορεί να συμβαίνει και το αντίθετο). Νομίζω τελικά υπάρχει μια αναλογία και όπως ενώνονται τα στοιχεία στις ενώσεις, έτσι ενώνονται και οι λέξεις στους στίχους.

Εγώ γιατί σε περιμένω ;…
Γιατί μένω ξύπνια περιμένοντας ;
Γιατί κάνω κύκλους έξω από το σπίτι σου ;
Δεν ξέρω καν αν θέλω να σε δω-
μου φτάνει μόνο που δεν
εκπληρώνεις την υπόσχεση…

Με την Άννα μας συνδέουν πολλά πράγματα, πέρα απ' το ότι μένουμε στην ίδια πόλη και βρισκόμαστε κάθε Πέμπτη στις λογοτεχνικές συναντήσεις του Φυσιολακτρικού Συλλόγου Πατρών. Ένα από αυτά είναι η διακαής ανησυχία του να κάνουμε συνέχεια καινούργια βήματα (μπρος, πίσω, πάνω, κάτω, δεν έχει σημασία). Από αυτές τις συνιστώσες είχε προκύψει και λίγο καιρό πριν το Παράθυρο Δρόμου, ένα free press τοίχου το οποίο έχουμε δημιουργήσει μαζί με το Νίκο Κονδύλη ("κύτταρα τέχνης" το ιστολόγιό του) και την Έλενα Λαμπροκωστοπούλου. Αν δείτε ποίηση κολλημένη σε τοίχους, υπάρχει η πιθανότητα να είμαστε εμείς (ή κι εσείς- οι τοίχοι είναι καθρέφτες).

Κι όσο εσύ τάζεις…τόσο εγώ
θέλω…εγώ που ήμουν άνετη
τώρα σου τηλεφωνώ καθημερινώς…
κι όλο ρωτάω…θα έρθεις ;…

Έχω διαβάσει πολλά κείμενα της Άννας, και πεζά και ποιήματα και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι γράφει πολύ καλά και ακόμα περισσότερο, πιστεύω ότι χάνετε κάτι πολύτιμο αν δεν διαβάσετε έστω μερικές γραμμές δικές της. Μέσα στο καλοκαίρι η Άννα έκανε την πρώτη απόπειρα να κοινωνήσει τα λογοτεχνικά παιδιά της και έτσι συστήνεται στο ευρύτερο κοινό με το «Τετράδιο Πειραμάτων», μια ποιητική συλλογή που είμαι σίγουρος ότι ένα μέρος της γράφτηκε ανάμεσα σε πειραματικούς σωλήνες, καλλιέργειες μικροοργανισμών και ροτοβάπορες.

Τώρα τελευταία μάλιστα…άλλαξα
ερώτηση..
«Να έρθω ;»
«όχι σήμερα», τρεις μήνες όχι σήμερα…

Το «Τετράδιο Πειραμάτων» περιλαμβάνει ποιήματα που γράφτηκαν τα τελευταία χρόνια: άλλα που κυοφορούνταν για μήνες και άλλα που ξεχύθηκαν στο χαρτί μέσα σε λίγα λεπτά. Αρκετά έχουν κοινό παρανομαστή τη μοναξιά, αλλά δεν χρειάζονται υπερανάλυση, ούτε να προσπαθήσετε να μαντέψετε τι σκεφτόταν η ποιήτρια. Είναι ποιήματα που χαίρομαι να διαβάζω και να ξαναδιαβάζω, ποιήματα που έχουν γραφτεί για να χαραχτούν στο μυαλό σας και να τα χαράξετε σε κάποιο θρανίο. Στα γενικά, ο τίτλος δίνει το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Άννας, η καλαίσθητη έκδοση κυκλοφορεί από τη «Χαραμάδα», ενώ το πολύ όμορφο εξώφυλλο έχει σχεδιάσει η Έλενα Λαμπροκωστοπούλου. Στα ειδικά και για να γνωρίσετε καλύτερα την Άννα Νιαράκη και την ποίησή της, τής ζήτησα να μου απαντήσει σε μερικές ερωτήσεις. Και από αυτές προέκυψε η συνέντευξη που ακολουθεί (αναγκάστηκα να λογοκρίνω την τελευταία ερωταπάντηση, που θα ενδιέφερε ιδιαίτερα τους φίλους κυνηγούς).

Κι όσο λες όχι τόσο θέλω το ναι…
Γιατί το έκρυψες ; γιατί μου έκρυψες
πως ήσουν συλλέκτης γραμματοσήμων ;…

- Άννα διαλέγεις ποίηση ή επιστήμη; Είναι εύκολο να συνδυάζεις αυτά τα δύο; Η συγγραφή είναι χόμπι, διέξοδος έκφρασης ή κάτι σημαντικότερο στη ζωή σου;
- Δεν θα μπορούσα πραγματικά να επιλέξω ένα από τα δύο. Διαλέγω να είμαι εγώ, όπως μπορώ, μετέωρη μεταξύ δύο αντικειμένων που απαιτούν την πλήρη αφοσίωση, την παράδοση, την συγκέντρωση. Δεν συνδυάζονται εύκολα. Η έρευνα έχει εξαντλητικά ωράρια, η ποίηση απαιτεί χρόνο αποφόρτισης και ελευθερία που στην καθημερινότητά μου είναι δυσεύρετα. Παρ’ όλα αυτά, τις νύχτες, εις βάρος του ύπνου, εφευρίσκεται χρόνος. Θα μπορούσα να πω, πως εξασκώ την επιστήμη μου ημερησίως και διάγω τον ποιητικό μου βίο μεταμεσονύκτια.Η ποιητική γραφή δεν είναι χόμπι ούτε διέξοδος έκφρασης. Χόμπι δεν έχω και εκφράζομαι αρκετά ελεύθερα για να μην είναι αναγκαία η διέξοδος. Η ποιητική γραφή είναι σύμφυτη. Γράφω πριν ακόμα μάθω αλφάβητο, στα τετράδια του μυαλού μου.

- Η ποίηση εξελίσσεται; Μήπως στις μέρες μας ένα κομμάτι της έχει μεταφερθεί στο διαδίκτυο; Πόσο αυτό μπορεί να την επηρεάσει και πόσο το εκμεταλλεύεσαι εσύ ως μέσο;
- Η ποίηση εξελίσσεται, όταν εξελίσσονται οι άνθρωποι που τη γράφουν. Η σύλληψη της ποιητικής ιδέας μπορεί να είναι κοινή, η απόδοση όμως και η τελική γέννηση του ποιήματος εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον ποιητή / ξενιστή που αναλαμβάνει την κυοφορία της. Ο ποιητής είναι ένα μέσο έκφρασης της Μούσας. Όσο περισσότερο εξελίσσεται, τόσο μεγαλώνουν οι πιθανότητες να αποδώσει σωστά την ποιητική Ιδέα.
Το διαδίκτυο είναι απλά ένα μέσο επικοινωνίας. Χαίρομαι που η ποίηση μεταφέρεται εκεί. Χαίρομαι όταν η ποίηση μεταφέρεται παντού. Κάθε άνθρωπος θα πρέπει να μπορεί να έχει ελεύθερη πρόσβαση στην Τέχνη. Η τέρψη της ψυχής είναι δικαίωμα. Το γεγονός ότι πλέον έχεις άμεση και ανοιχτή πρόσβαση στο ποιητικό έργο, το καταγεγραμμένο-αναγνωρισμένο αλλά και σε σύγχρονες φωνές, νέες τάσεις και ρεύματα μόνο καλό μπορεί να είναι. Η τριβή με το αντικείμενο και το αναπάντεχο που πιθανόν να βρεις στο διαδίκτυο, μπολιάζουν τη γραφή σου χωρίς καν να το συνειδητοποιείς.
Είμαι παιδί της γενιάς μου. Διατηρώ ιστολόγιο και σελίδα σε υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης. Σίγουρα βοηθά στην προβολή και τη δικτύωση, αναλόγως βέβαια και τι προσδοκεί κανείς. Εγώ θέλω απλά να επικοινωνώ. Μου φτάνει.

- Ποιοι και πόσοι διαβάζουν ποίηση στην Ελλάδα; Στην εποχή της ταχύτητας και της αμεσότητας δεν θα έπρεπε η ποίηση να κερδίζει συνέχεια έδαφος στις επιλογές των αναγνωστών;
- Ποιοι και πόσοι διάβαζαν ποίηση ανέκαθεν; Λίγοι θα έλεγα. Θεωρώ πως στις μέρες μας η κοινωνία δείχνει μια αργή στροφή προς την ουσία, ίσως γιατί σιγά σιγά οι μάσκες πέφτουν και η απομυθοποίηση της ευτυχίας μέσω του καταναλωτισμού είναι πλέον γεγονός ακόμα και για τον πιο ανυποψίαστο. Ο άνθρωπος υπήρξε εδώ και χρόνια στερημένος της ατομικότητάς του, ένα υλικό της μάζας, αξεχώριστο από τον διπλανό του, μέσα σε ένα χαρμάνι ισοπεδωτικών χειραγωγήσεων.
Ο άνθρωπος στο καπιταλιστικό σύστημα, είναι ο άνθρωπος καταναλωτής, φορολογούμενος, μια μαριονετούλα που η ύπαρξή της θεωρείται αναλώσιμη. Τα συστήματα αυτά δεν ευνοούν την ελεύθερη σκέψη, δεν ευνοούν την αφύπνιση. Και για χρόνια η ποίηση και η τέχνη γενικότερα είχαν θεωρηθεί πολυτέλειες και ελιτίστικες απασχολήσεις. Είναι καιρός νομίζω να επαναπροσδιορίσουμε το ρόλο της ψυχής στη ζωή μας.

- Υπάρχουν τα διαβόητα “κυκλώματα” στο χώρο των ποιητών; Και αν υπάρχουν σε τι εξυπηρετούν; Πες την αλήθεια, εσύ σε ποια ποιητική συμμορία ανήκεις;
- Τα "κυκλώματα" υπάρχουν παντού. Πάντα θα βρίσκεται κάποιος να εκμεταλλευτεί την ανάγκη του διπλανού του. Σίγουρα και στο χώρο των εκδόσεων / πωλήσεων κτλ θα υπάρχουν συμφέροντα που εξυπηρετούνται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αλλά αυτά αποφασίζεις νωρίς εάν σε αφορούν ή όχι. Δεν ανήκω σε καμία συμμορία, αμετανόητα ανένταχτη. Αν θες να με βάλεις κάπου, ίσως στο υπόγειο της Κοραή κάθε Πέμπτη, να διαβάζω ποιήματα με φίλους και να συζητάμε παρέα για το επόμενο τεύχος του Παράθυρου Δρόμου. Μέχρι εκεί.

- Ποιους σύγχρονους ποιητές διαβάζεις και ποιους βαριέσαι αφόρητα;
- Διαβάζω αρκετά. Προσφάτως ανακάλυψα με αφορμή την ταινία και το αφιέρωμα του Τηλέμαχου Τσαρδάκα, την ποίηση του Δημήτρη Κάββουρα και ομολογώ ότι με έχει κερδίσει. Από νέες φωνές, εκτιμώ την ποίηση του Γιάννη Λειβαδά, θεωρώ ότι έχει προσωπικό στίγμα που ξεχωρίζει. Αγαπώ Sylvia Plath, T.S Eliot, e.e. cummings, Τάσο Λειβαδίτη, Κώστα Καρυωτάκη, Charles Bukowsky και θα μπορούσα να γράψω άλλα τόσα ονόματα ετερόκλιτων ρευμάτων και επιρροών, σύγχρονών μου και μη.
Αυτό που θα ήθελα να αναφέρω είναι ότι τον τελευταίο καιρό μέσω των συναντήσεων στο υπόγειο του ΦΣΠ στην Κοραή αλλά και λόγω του Παράθυρου Δρόμου, όπως και μέσω της σελίδας στην υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης έχω έρθει σε επαφή με πραγματικά σύγχρονες φωνές και με χαρά βλέπω ότι υπάρχουν άνθρωποι που τους απασχολεί η ποίηση, η ποιητική γραφή και η εξέλιξη.
Με ρωτάς ποιους βαριέμαι αφόρητα. Όλους αυτούς που γράφουν με στόμφο και μαεστρία, κατασκευάζοντας ένα άδειο κλουβί από λέξεις. Ακόμα και για το τίποτα να θες να γράψεις θα πρέπει πρώτα να έχεις νιώσει τι είναι.

- Γράφεις και στ’ αγγλικά; Θα μοιραστείς λίγους απ’ τους στίχους σου;

alterachronism
[…]
It is the shadow
that scatters the light
against the wall
and not the wall
that scatters the light.
This inversion puzzles me,
it throws me devoid
(in the sense arena)
to fence with irrational…

- Πόσο σημαντικό είναι το βήμα τις έκδοσης; Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι σου μετά το “Τετράδιο Πειραμάτων”;
- Η έκδοση ήταν κάτι που απέφευγα, κυρίως λόγω ιδεολογικών κολλημάτων που έτρεφα. Μπορώ να πω, όμως, ότι με γέμισε χαρά, δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό για άλλους, για μένα σημαίνει πως έφυγε ένα βάρος και ξεστοίχειωσαν κάποια συρτάρια. Ήταν ένα στοίχημα τελικά.
Το Τετράδιο Πειραμάτων, είναι πραγματικά ότι περιγράφει ο τίτλος. Πειράματα ποιητικής γραφής. Πλέον θεωρώ πως μετά από αρκετά πειράματα, αρχίζω να βρίσκω ένα δρόμο που μου ταιριάζει. Η επόμενη ποιητική συλλογή μου για την οποία δεν θα βιαστώ καθόλου, θα είναι αρκετά διαφορετική.

- Πόσο εύκολο είναι να κάνεις κριτική σε ένα ποίημα; Πιστεύεις ότι υπό ορισμένη οπτική γωνία όλα τα ποιήματα μπορεί κάτι να προσφέρουν;
- Κριτική μπορείς να ασκήσεις στα πάντα τα οποία σε αφορούν. Θεωρώ πως ακόμα και ένα κακό ποίημα από άποψη τεχνικής, μπορεί να έχει να δώσει από πλευράς αισθητικής και το ανάποδο. Το ζήτημα όμως είναι αν ένα κακό ποίημα μπορεί να λέγεται ποίημα, ή ποιητική απόπειρα για παράδειγμα. Τα έργα τέχνης επιζητούν και αποζητούν την αρτιότητα.

- Πόσο δύσκολο είναι να γεννηθεί ένα ποίημα; Διορθώνεις εξαντλητικά τα δικά σου; Υπάρχουν ποιήματα που αφού τους αφιέρωσες χρόνο δεν σε ικανοποίησαν και τα έστειλες στον κάδο ανακύκλωσης; Υποθέτω γράφεις στον υπολογιστή κατευθείαν, σωστά;
- Σε λίγες μέρες τελειώνω ένα κείμενο με τίτλο «ο τόπος και το σώμα του ποιήματος» όπου επιχειρώ να προσεγγίσω τη δυσκολία γέννησης του, με όρους κοινωνικής ψυχολογίας και βιοχημείας. Θα σου απαντήσω τότε στο πρώτο σκέλος. Δεν διορθώνω εξαντλητικά, κάνω κάποιες διορθώσεις αλλά στην ουσία τα ποιήματά μου βασανίζονται αρκετά μέσα μου μέχρι να πάρουν τη μορφή τους. Δεν πετάω στον κάδο τίποτα, ακόμα και αυτά που έχω απαρνηθεί ολοκληρωτικά. Αυτές οι διαγραφές είναι και οι μόνες που μου ανήκουν. Φυσικά και γράφω με στυλό μαύρο ή μολύβι σε εισιτήρια, αποδείξεις, χαρτοπετσέτες, στα εργαστηριακά μου τετράδια, και προσφάτως σε ένα μικρό σημειωματάριο που απέκτησα μετά από παρότρυνση του Νίκου Κονδύλη.

- Ποιο είναι το απώτερο σύνορο της ποίησης; Οι στίχοι από ένα σκυλοτράγουδο, θα μπορούσαν να είναι ποίηση; Και τελικά υπάρχει κριτήριο για να χαρακτηρίσεις κάτι “σκυλοτράγουδο”;
- Ότι σε ελευθερώνει απώτατο όριο έχει το φυσικό τέλος. Για σένα. Το ίδιο δεν παύει ποτέ να χάνει την ιδιότητά του. Τα σκυλοτράγουδα δεν είναι ποίηση. Δεν είναι καν τραγούδια. Είναι μια ευτέλεια από λέξεις και νότες, ένας ηχητικός ξεπεσμός. Τα λαϊκά τραγούδια από την άλλη, έχουν να επιδείξουν αρκετά δείγματα με φοβερή ποιητική αξία στη στιχουργική τους. Δεν υπάρχει κριτήριο για να χαρακτηρίσεις ένα τραγούδι σκυλοτράγουδο. Είναι αυταπόδεικτο.

***

Αν σας άρεσαν όσα διαβάσατε, μπορείτε να συνεχίσετε στο ιστολόγιο της Άννα ("Αντιποίηση") και στο κοντινότερο σας βιβλιοπωλείο. Εγώ κατεβάζω την αυλαία με ένα ακόμα πολύ όμορφο δείγμα από το "Τετράδιο Πειραμάτων", το Λαμπίρι.

Η λυπημένη πολιτεία των ανθρώπων.
Των ανθρώπων με τα χαμένα λογικά,
με τα χαμένα αισθήματα- που ασφυκτιεί
κάτω από σάρκινα σεντόνια,
κάτω από δανεικές μοναξιές-αναζητώντας
το δεκανίκι της ύπαρξης.
Σε θέλω, μου είπαν τα μάτια σου
Σε θέλω, μου είπε το κορμί σου
Κι εγώ,
αναζητώ αστροπολιτείες
διαφορετικές από αυτές που
συλλαμβάνουν οι κεραίες μου,
ίδιες μ’ αυτές που οι φλέβες σου
υπαγορεύουν.