νέοι εκδοτικοί οίκοι

Ακολουθεί ένα άρθρο της Σταυρούλας Παπασπύρου (όπως δημοσιεύθηκε χθες στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία) για τους νέους εκδοτικούς οίκους που αναδύθηκαν εν μέσω κρίσης. Μιας και γίνεται εκτενής αναφορά στο Τετράγωνο (το οποίο σέβομαι πολύ) μπορείτε να διαβάσετε εδώ και μία συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει ο κύριος Μουρατίδης.

«Αποτύπωμα», «Τετράγωνο», «Εκπληξη», «Οκτώ», «Ο Κήπος με τις Λέξεις», «Κίχλη», «Ουράνιο Τόξο», «Κόκκινο», «Κόκκινη κλωστή δεμένη», «Νόβολι», «Asprimera», «Βορειοδυτικές εκδόσεις», «Μακόντο», «Δήγμα», «Στάσει εκπίπτοντες», «Θαλασσί...» Ιδού μερικά καινούρια ονόματα που ήρθαν να προστεθούν τελευταία στο εκδοτικό τοπίο, στην πιο ευάλωτη στιγμή του, ενώ οι τζίροι των μεγάλων, καθιερωμένων οίκων μειώνονται, οι δανειακοί τους δείκτες επιδεινώνονται και οι ζημίες τους πιάνουν κορυφή.

Ο Νίκος Μουρατίδης ίδρυσε το «Τετράγωνο» Αλλοι από τους νεοφερμένους επενδύουν στο παιδικό ή το επιστημονικό βιβλίο, άλλοι στη λογοτεχνία, το δοκίμιο ή τη μαγειρική. Κι αν η έδρα των περισσότερων βρίσκεται στην Αθήνα, δεν λείπουν κι εκείνοι που εδρεύουν στη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, την Καλαμάτα, τα Γιάννενα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΚΕΒΙ, μεταξύ 2008 και 2010 σημειώθηκαν πάνω από τριακόσιες νέες αφίξεις. Ο αριθμός, ωστόσο, δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει. Οποιοσδήποτε μπορεί να προβεί στην επαγγελματική έκδοση ενός βιβλίου. Το θέμα είναι να έχει συστηματική παρουσία ως «οίκος», διεκδικώντας έτσι ένα μερίδιο στη βιβλιαγορά. Κάτι που σε συνθήκες ύφεσης, απαιτεί ακόμα περισσότερο ρίσκο κι ακόμη περισσότερη δουλειά. «Οι ατομικές ή οι μικρές οικογενειακές εκδοτικές επιχειρήσεις ανέκαθεν αφθονούσαν στην Ελλάδα» λέει ο Πέτρος Σταθάτος, με τριάντα πέντε χρόνια θητείας στο χώρο. «Κι όντως, τα έξοδα δεν είναι απαγορευτικά. Οι ψηφιακές άλλωστε εκτυπώσεις έχουν κατεβάσει το κόστος στα 3,5 ευρώ ανά αντίτυπο. Προσωπικά όμως, αμφιβάλλω αν θα μπορούσα να σταθώ ως πρωτοεμφανιζόμενος σήμερα, δίχως τις σχέσεις που έχω σφυρηλατήσει μια ζωή, με βιβλιοπώλες, τυπογράφους, δημοσιογράφους, διανομείς...».

Πρώην επικεφαλής της «Σύγχρονης Εποχής» και δημιουργός παλιότερα του «Δελφίνι», ο Σταθάτος ίδρυσε το 2009 τον «Νόβολι» εστιάζοντας κυρίως στο δοκίμιο. Ενα είδος στο οποίο δεν σημειώνονται υψηλές πωλήσεις, αλλά που «διατηρεί το δικό του, σταθερό κοινό». Από τους 24 τίτλους που έχουν κυκλοφορήσει έως τώρα, τη μεγαλύτερη απήχηση είχαν το «Εξηγώντας την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και του κομμουνισμού στην εγγονή μου» του γάλλου ιστορικού Μαρκ Φερό και ο συλλογικός τόμος «2010: Κρίση ευρωζώνης», σε επιμέλεια του καθηγητή Κώστα Λαπαβίτσα. Σ' αυτόν, μια σειρά από οικομολόγους του Πανεπιστημίου του Λονδίνου ισχυρίζεται πως η λύση για το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι είτε η δομική μεταρρύθμιση της ευρωζώνης, είτε η έξοδός μας από το ευρώ. «Ηταν από τα πρώτα βιβλία που κυκλοφόρησαν για την κρίση κι έχει φτάσει αισίως τα 6.000 αντίτυπα» λέει ο Σταθάτος, ο οποίος μπορεί να μην έχει δει δραστική μείωση του κύκλου εργασιών του, αλλά το ζεστό χρήμα που φτάνει στα χέρια του λιγοστεύει διαρκώς.

Αν στον κατάλογο του «Νόβολι» συναντάμε κι άλλα δοκίμια γύρω από την οπαδική βία, τον πολιτισμό του θεάματος ή την κατάθλιψη, καθώς και πεζά του Θανάση Σκρουμπέλου ή της Ζοζιάν Μπαλασκό, σ' εκείνον του «Μακόντο» υπάρχει ένας και μοναδικός συγγραφέας, ο «διεθνής» μας Πάνος Καρνέζης, που γράφει απ' ευθείας στ' αγγλικά. Ενα νεανικό πρόσωπο, όμως, συγκροτεί για την ώρα κι όλο το δυναμικό του οίκου, η Βάνα Αυγερινού. Με σπουδές αγγλικής φιλολογίας στη Φιλοσοφική της Αθήνας, η τελευταία φιλοδοξούσε ν' ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα. Εξ ου και το διδακτορικό της στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, με θέμα τη στάση των εγγλέζων εκδοτών απέναντι στο διήγημα.

«Καθώς το προχωρούσα», λέει, «είχα την τύχη να εργαστώ ως μαθητευόμενη σε οίκους όπως ο Random House, ο Granta και ο Bloomsbury, ενώ μια περίοδο έλεγχα και τις ελληνικές μεταφράσεις των βιβλίων που προωθούνταν στην Ελλάδα μέσω του λογοτεχνικού πρακτορείου Willy Agency. Κάπως έτσι άρχισε να ωριμάζει μέσα μου η ιδέα να επιστρέψω και να στραφώ προς τον εκδοτικό χώρο. Κι όταν κατάλαβα πόσο δύσκολο είναι να εισχωρήσω σ' αυτόν ως μεταφράστρια, έβαλα ό,τι οικονομίες είχα για να στήσω μια δική μου δουλειά, όπου θα συνέχιζα να μεταφράζω τους συγγραφείς που αγαπώ».

Καθοριστικό ρόλο, βέβαια, στην απόφασή της έπαιξε η εμπιστοσύνη που της έδειξε ο Πάνος Καρνέζης, αναθέτοντάς της το σύνολο του έως τώρα έργου του. Ανύποπτη για τα πλοκάμια της γραφειοκρατίας που έμελλε να συναντά σε κάθε της βήμα και ξαφνιασμένη από το πόσο λίγο διαδεδομένη είναι η χρήση του e-mail («σε αντίθεση με το fax..»), η Αυγερινού προσγειώθηκε σ' ένα άγνωστο σύμπαν, και μάλιστα στεγνό από ρευστό, χωρίς ωστόσο να καμφθεί το ηθικό της. Οπως παραδέχεται, «δεν υπάρχουν περιθώρια για νέες εκδόσεις στο άμεσο μέλλον», αλλά ο στόχος παραμένει: να γίνει το «Μακόντο» γέφυρα ανάμεσα στο νεανικό κοινό και την αγγλοσαξονική λογοτεχνία του 20ού αιώνα. Και ήδη στα συρτάρια της βρίσκονται ολοκληρωμένες δύο δικές της μεταφράσεις, του Χένρι Τζέιμς και του Γκράχαμ Γκριν.

Τι κεφάλαιο άραγε απαιτείται για να δημιουργεί ένας νέος οίκος; Για την Αυγερινού, «τουλάχιστον 10.000 ευρώ». Γιά τον Νίκο Μουρατίδη, πάντως, «μια σοβαρή επένδυση αντιστοιχεί στις 250.000»! Ποιος θα περίμενε ότι ο γνωστός ραδιοφωνικός παραγωγός, διάσημος από τις συμμετοχές σε τηλεοπτικά τάλεντ-σόου, θα διοχέτευε μια περιουσία για να ιδρύσει το «Τετράγωνο» Κι όμως το φλερτ του με τα βιβλία κρατάει από τα εφηβικά του χρόνια, διηγήματά του δημοσιεύτηκαν τη δεκαετία του '70 σε λογοτεχνικά περιοδικά, κι ως την έκδοση απ' τον δικό του οίκο της «Βραχονησίδας» και του «Εγώ ήμουν αντράκι», είχε πίσω του δύο μυθιστορήματα ακόμη, για παιδιά.

Στον αντίποδα άλλων επιχειρήσεων, όπως η «Publibook» ή ο «Οσελότος», που ακολουθούν την πρακτική των αυτοεκδόσεων, «εμείς δεν επιβαρύνουμε καθόλου τους συγγραφείς μας οικονομικά» διευκρινίζει ο Μουρατίδης. «Προσφέρουμε καταφύγιο σ' όσους διώχνουν οι μεγάλοι εκδότες, κι είμαστε ανοιχτοί σε κάθε είδος, και στην πεζογραφία και στην ποίηση και στο παιδικό. Παίρνουμε ρίσκα και ανταμειβόμαστε! Η Στέργια Κάββαλου, για παράδειγμα, με τη συλλογή διηγημάτων της "Αλτσχάιμερ Trance" ήταν φέτος υποψήφια για το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα τού "Διαβάζω". Ενώ κι η ΕΒΓΕ βράβευσε πρόσφατα το εξώφυλλο της "Μάγισσας Ανακατωσούρα..." με τις ζωγραφιές της Σοφίας Γαλή».

Η δημιουργία του «Τετραγώνου» ήταν, όπως λέει, «ένα απολύτως αθώο εγχείρημα. Αγνοώντας ουσιαστικά το χώρο κι έτσι λαίμαργος που είμαι, στην αρχή παρασύρθηκα κι έβγαλα πολλά. Για το φθινόπωρο όμως προγραμματίζω μόλις 4-5 νέα βιβλία, και θ' ασχοληθώ περισσότερο με τα υπάρχοντα. Εχω απογοητευτεί πολύ από τη συνεργασία με τα βιβλιοπωλεία. Οταν μας ζητήσουν κάτι δικό σας θα σας το παραγγείλουμε, λένε. Ούτε ένα αντίτυπο δεν είναι διατεθειμένοι να προμηθευτούν... Ευτυχώς, βρήκα την υγειά μου με το facebook και τα blogs, εργαλεία πολύ αποτελεσματικά!»

Ο Μουρατίδης ως εκδότης ενδιαφέρεται μόνο για ελληνικές υπογραφές. Το ίδιο και ο νεαρός Γιάννης Πλιώτας, που δημιούργησε στα Γιάννενα τις «Βορειοδυτικές εκδόσεις», προσανατολισμένες στο σύγχρονο ελληνικό μυθιστόρημα. Κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωση του «Κόκκινου», που έκανε αισθητή την εμφάνισή του με υπέροχα εικονογραφημένα και μεστά σε νόημα παραμύθια, όπως το «Ενα λιοντάρι στο Παρίσι» της Μπεατρίς Αλεμανιά ή ο «Γυμνός βασιλιάς» του Μπρουνό Γκιμπέρ. Μόνο που εδώ, επικεφαλής είναι μια Γαλλίδα, η Νοεμί Σματζά, η οποία εγκατέλειψε το πόστο της στη France Telecom κι ακολούθησε τον σύζυγό της στον τόπο καταγωγής του, την Καλαμάτα, αποφασισμένη να μεγαλώσει τις κόρες της στο ήρεμο περιβάλλον της επαρχίας υλοποιώντας ταυτόχρονα το παιδικό της όνειρο. Ποιος είπε ότι κρίση λειτουργεί μόνο ανασταλτικά;