Σε αναμονή του 9ου τεύχους Bookmarks που θα κυκλοφορήσει την Τετάρτη (και υπόσχομαι θα έχει άκρως ποδοσφαιρικό editorial), ανεβάζω σήμερα την κεντρική συνέντευξη του τεύχους, που μου παραχώρησε ο συγγραφέας Λευτέρης Σακκάς. Μιλήσαμε για το νέο του ιστορικό μυθιστόρημα και για τις εξελίξεις στο χώρο του βιβλίου. Θα ξεκινήσω με μία σύντομη κριτική των "Εκλεκτών του Θανάτου".
Όσα χρόνια κι αν περάσουν ο άνθρωπος θα συνεχίζει να διαβάζει για ένα γεγονός που άλλαξε τη δομή του κόσμου. Ο Β’ Π.Π. εξήντα πέντε χρόνια μετά τη λήξη του αποτελεί και στις μέρες μας ένα από τα κυρίαρχα θέματα για μελέτη και μυθιστορηματική διαπραγμάτευση.
Οι «Εκλεκτοί του θανάτου» προσθέτουν τον δικό του κρίκο στην αλυσίδα, κρίκο διαφορετικού υλικού από όσους προϋπάρχουν. Οι Έλληνες συγγραφείς κατά κανόνα αγγίζουν μόνο όσα έχουν να κάνουν με τον εμφύλιο, αλλά ο Σακκάς επιλέγει ένα ευρύτερο πλαίσιο για την πλοκή του. Χρησιμοποιώντας παράλληλες αφηγήσεις διαφορετικών χρόνων, ταξιδεύει από τη σφαγή των Καλαβρύτων μέχρι τη Νορμανδία και την αντεπίθεση των Γερμανών στις Αρδέννες. Ήρωές του είναι ο ελληνοαμερικάνος στρατιώτης Κράλλης και ο αξιωματικός των SS Βάινχαρντ. Ο δεύτερος καταλήγει σε ένα ψυχιατρείο, όπου ένας νοσηλευτής θα επιχειρήσει μία επικίνδυνη κατάδυση στην ψυχή ενός εξ ορισμού εγκληματία πολέμου.
Η γραφή του Σακκά είναι αξιόλογα λιτή και οι σελίδες των «Εκλεκτών του θανάτου» γυρίζουν γρήγορα. Η οπτική γωνία που επιλέγει δημιουργεί πρωτότυπα βλέμματα, το ίδιο και τα ηθικά διλλήματα που θέτει. Νομίζω αν σας αρέσουν τα ιστορικά μυθιστορήματα δεν θα σας απογοητεύσει και σίγουρα θα μείνει στο κεφάλι σας ο απόηχος από την εμβληματική φράση του Πλάτωνα με την οποία κλείνει το βιβλίο: «Μόνο οι νεκροί έχουν δει το τέλος του πολέμου».
-Γιατί μας ελκύουν τόσο πολύ οι ιστορίες σχετικά με τον πόλεμο; Μήπως σε περιόδους κοινωνικής κρίσης αυξάνεται η τάση για καταφυγή σε αναγνώσματα που περιγράφουν μεγάλες καταστροφές;
Δεν πιστεύω πως είμαστε τόσο αυτοκαταστροφικοί. Μάλλον είναι η γοητεία του επικίνδυνου που συνδυάζεται με την άνεση και την ασφάλεια του καναπέ! Και φυσικά το έμφυτο γνώρισμα να συμπάσχουμε με εκείνους που πονούν.
-Πόση έρευνα χρειαστήκατε για να γράψετε τους «Εκλεκτούς του Θανάτου» και πόσο επηρέασε τη δομή της ιστορίας η επαγγελματική σας ενασχόληση με την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση ατόμων; Έχει ο χαρακτήρας Κουρτ στοιχεία από αληθινούς ασθενείς σας;
Και μόνο που με ρωτάτε για τον Κουρτ χαίρομαι πολύ. Είναι ένας άνθρωπος με το σύνδρομο μετατραυματικής ψύχωσης και φυσικά η επαγγελματική μου ενασχόληση μου έδωσε όλα τα στοιχεία που χρειαζόμουν. Τα μηνύματα από ανθρώπους που ασχολούνται με την ψυχιατρική είναι πως απέδωσα πιστά την ψυχική αυτή κατάσταση, φρόντισα με επιμέλεια όμως ώστε να μην ξεφύγει ο έλεγχος και από ιστορικό μυθιστόρημα γράψω πτυχιακή εργασία! Η έρευνα για το βιβλίο ήταν κοπιαστική. Και συνεχίζεται! Ανακύπτουν συνεχώς στοιχεία τα οποία χρειάζονται επιβεβαίωση και τεκμηρίωση. Για παράδειγμα, ίσως τελικά ο Γιόακιμ Πάιπερ να μην ήταν εγκληματίας πολέμου και εξεπλάγην όταν ανακάλυψα κάποια από τα στοιχεία. Περισσότερα θα πούμε εν καιρώ, γιατί αν συμβαίνει όντως κάτι τέτοιο πρέπει να επανορθώνουμε. Όχι τόσο οι συγγραφείς, όσο η ίδια η ιστορία.
-Μπαίνει στον πειρασμό ο συγγραφέας να αλλοιώσει μικρά κομμάτια της καταγεγραμμένης ιστορίας ή να παραβλέψει ό,τι δεν ταιριάζει με την πλοκή στο μυαλό του;
Σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα ο συγγραφέας έχει να επιλέξει το ποσοστό μύθου και ιστορίας που θα χρησιμοποιήσει. Επειδή θεωρώ αυτό το «παρεξηγημένο» είδος λογοτεχνίας έναν υπέροχο τρόπο για να μάθει κάποιος ιστορία επιλέγω στα δικά μου βιβλία να αυξάνω πολύ το ποσοστό της. Συγγραφική αδεία μπορούμε να παραβλέψουμε κάποια γεγονότα ή να μεταθέσουμε χρονικά κάποια άλλα. Αλλά προς Θεού! Έχουμε την ανάγκη εμείς οι συγγραφείς να πειράξουμε λίγο την ιστορία, προφανώς επειδή δεν έχουμε τη δυνατότητα να ταξιδέψουμε στο παρελθόν και το χρησιμοποιούμε ως υποκατάστατο, αλλά η απόβαση στη Νορμανδία έγινε τον Ιούνη του ΄44 και όχι τον Ιούλη, έγινε το πρωί και όχι το μεσημέρι. Οποιαδήποτε αυθαίρετη αλλαγή σε σημαντικά κομμάτια της ιστορίας δεν εξυπηρετεί το σκοπό του ιστορικού μυθιστορήματος. Και βέβαια το κομμάτι της μυθοπλασίας πρέπει να είναι και αυτό εναρμονισμένο με το ιστορικό πλαίσιο και όχι κάτι που θα είναι εξωπραγματικό.
-Με τι μέρος της ευθύνης βαρύνεται ένας απλός στρατιώτης ο οποίος εξαναγκάζεται μέσω διαταγών να πάρει μέρος σε εγκλήματα πολέμου; Η ιεραρχία μπορεί να αποτελέσει άλλοθι;
Αυτό εξαρτάται από το πώς έχει ρυθμίσει ο κάθε ένας την «ψυχική» του ζυγαριά. Και βέβαια εκείνος που θα κληθεί να τον κρίνει με γνώμονα την αντίστοιχη δική του. Η απάντηση λοιπόν είναι όχι δύσκολη, αλλά αδύνατη σε αυτή την ερώτηση. Σε κάποιο σημείο του βιβλίου γράφω ακριβώς για αυτό το ζήτημα: «Μπορεί κάποιος να χαρακτηριστεί ήρωας, επειδή αντιστάθηκε και προτίμησε να χάσει τη ζωή του. Κάποιος άλλος όμως μπορεί να τον πει τρελό. Αν κάποιος υπάκουσε με βαριά την ψυχή του, σίγουρα μπορεί να γραφτεί στην ιστορία ως δειλός. Θα είχε όμως άδικο κάποιος αν τον χαρακτήριζε άνθρωπο;»
-Υπάρχει συγχώρεση ακόμα για τα πιο ειδεχθή εγκλήματα; Ισχύει ότι στον πόλεμο αποκαλύπτεται η αληθινή φύση του ανθρώπου;
Στον πόλεμο πρέπει να σκοτώσεις. Μερικές φορές κάνεις πράγματα απίστευτα, κάποιος στρατιώτης αμερικανός στην μάχη του Γκουανταλκανάλ έγραψε στην μητέρα του ότι βασανισμένος από τα κουνούπια, όταν έπιανε ένα το ακρωτηρίαζε και το έθαβε ζωντανό για να το εκδικηθεί! Οι Ιάπωνες αποκεφάλιζαν αιχμαλώτους πολέμου. Οι Γερμανοί εκτελούσαν παιδιά και γέροντες και πειραματίζονταν εγχειρίζοντας χωρίς αναισθητικό. Οι Σύμμαχοι βομβάρδισαν τρεις φορές την Δρέσδη σε δεκαέξι ώρες. Οι Σοβιετικοί βίασαν κάποια γυναίκα στο Βερολίνο είκοσι εφτά φορές. Αυτή είναι η αληθινή φύση του ανθρώπου; Όλα αυτά τα λέμε απάνθρωπα, δεν έχουν σχέση με το είδος μας, είναι κάτι άλλο. Όσον αφορά τη συγχώρεση; Όχι, δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει συγχώρεση για τα πιο ειδεχθή εγκλήματα. Και ας είμαι Χριστιανός Ορθόδοξος, νομίζω πως κανένας δεν έχει αυτήν την ικανότητα πλην ελαχίστων, τους οποίους ειλικρινά ζηλεύω!
-Ο συγγραφέας οφείλει να πάρει ξεκάθαρη θέση πάνω σε αμφιλεγόμενα ιστορικά γεγονότα; Δεν είναι δεδομένο ότι από άλλους θα θεωρηθεί φορέας αλήθειας και από άλλους φορέας προπαγάνδας;
Όταν γράφεις ιστορικό μυθιστόρημα πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για την κριτική που θα ασκηθεί. Για το πρώτο μου βιβλίο, την «Έξοδο», χαρακτηρίστηκα από μερικούς εθνικιστής, επειδή έγραψα ότι το πεσκέσι στον σουλτάνο μετά την πτώση του Μεσολογγίου ήταν κομμένα αυτιά. Μα αυτό είναι καταγεγραμμένο. Και βέβαια αυτοί που με χαρακτήρισαν έτσι παρέβλεψαν τη σαφέστατη αναφορά μου στα εγκλήματα που διέπραξαν οι δικοί μας, όπως την μεγάλη σφαγή του μουσουλμανικού πληθυσμού κατά την άλωση της Τριπολιτσάς. Ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης το αναφέρει στα απομνημονεύματά του, εγώ είμαι ο εθνικιστής! Για τους «Εκλεκτούς του θανάτου» κάποιοι είπαν ότι είμαι ναζιστής! Επειδή αναφέρω το έγκλημα της Δρέσδης, κάτι που αναγνωρίζεται πια παγκόσμια ως έγκλημα πολέμου. Και για άλλους λόγους, που το μόνο που με κάνουν να διαπιστώνω είναι ότι εκείνοι που με κρίνουν ως ακροδεξιό ή ναζιστή ή ότι άλλο θέλετε πείτε, αυτοί οι άνθρωποι λοιπόν σίγουρα δεν ήταν καλοί στο μάθημα των Νέων Ελληνικών στα σχολεία! Το βιβλίο αυτό λέει αλήθειες. Και για να απαντήσω στο πρώτο σκέλος της ερώτησης σας λέω ότι εγώ δεν διστάζω να παίρνω ξεκάθαρη θέση και κατανοώ εκείνους που δεν επιλέγουν αυτό. Και είμαι προετοιμασμένος για οποιαδήποτε κριτική, έχω όμως και εγώ το δικαίωμα να κρίνω την κριτική, αφού εγώ είμαι αυτός που επέλεξε το δύσκολο δρόμο να εκτεθεί στο κοινό εκφράζοντας την άποψή μου για ιστορικά γεγονότα.
-Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι πιο δύσκολο από άλλα είδη λογοτεχνίας; Πού δίνετε περισσότερο χώρο; Σε όσα έχουν όντως συμβεί ή σε όσα φαντάζεστε ότι θα μπορούσαν να είχαν συμβεί;
Θέλει την έρευνα, χωρίς αυτήν δεν μπορείς να γράψεις ιστορικό μυθιστόρημα. Δεν ξέρω αν είναι πιο δύσκολο, σίγουρα απαιτεί περισσότερο χρόνο όμως. Δίνω περισσότερο χώρο στα ιστορικά γεγονότα και χτίζω το κομμάτι του μύθου έτσι ώστε να ταιριάζει απόλυτα με αυτά και να μη φαντάζει αυθαίρετο.
-Εσείς τι διαβάζετε στον ελεύθερο χρόνο σας; Ποια είναι τα αγαπημένα σας ιστορικά μυθιστορήματα και ποιο θα προτείνατε σε κάποιον χωρίς επαφή με το είδος;
Διαβάζω ετερόκλητα είδη λογοτεχνίας και αυτό ξενίζει τους ανθρώπους που με γνωρίζουν. Μου αρέσει πολύ για παράδειγμα και το τεχνολογικό θρίλερ και μόλις τελειώσω ένα τέτοιο βιβλίο μπορεί να διαβάσω κάτι ιστορικό ή κάτι με άκρατο χιούμορ! Είμαι λάτρης του Αρκά, του Μάικλ Κράιτον, του Στίβεν Πρέσφιλντ και του Τζον Μάντοξ Ρόμπερτς! Διαβάζω και ταξιδιωτικούς οδηγούς, η οικονομική μου δυνατότητα περιορίζεται στη χώρα μας και είναι ένας τρόπος να ταξιδεύω! Και ανάμεσα στα ταξίδια αυτά ίσως να θελήσω να λύσω ένα μυστήριο βοηθώντας τον αγαπημένο μου ήρωα, τον Σέρλοκ Χόλμς. Το αγαπημένο μου ιστορικό μυθιστόρημα είναι του Ρόμπερτς, από τη σειρά SPQR: «Στην υπηρεσία της Συγκλήτου και του λαού της Ρώμης». Προτείνω αυτό και την «Έξοδο», ενός νέου Έλληνα συγγραφέα. Σας θυμίζει κάτι; (γέλια)
-Η οικονομική κρίση θα επηρεάσει το χώρο του βιβλίου; Το μέλλον του βιβλίου ως αντικειμένου είναι ηλεκτρονικό σε συσκευές ανάγνωσης και σε smart phones; Θα ζήσουμε μια επανάσταση που θα συγκρίνεται με την εφεύρεση της τυπογραφίας;
Ήδη έχει επηρεαστεί ο χώρος του βιβλίου από την οικονομική κρίση. Οι πληρωμές εκατέρωθεν είναι ελάχιστες και έχει αντίκτυπο αυτό σε όλους όσους δραστηριοποιούνται στο χώρο. Ο νέος τρόπος ανάγνωσης των βιβλίων εξυπηρετεί λειτουργικά ζητήματα, όπως αποθήκευση και κόστος παραγωγής, πιστεύω όμως ακράδαντα ότι το βιβλίο είναι έννοια συνυφασμένη με τις λέξεις χαρτί, εκτύπωση, τυπογραφείο και θεωρώ το ηλεκτρονικό του μέλλον καταδικαστικό και ζοφερό. Δεν πρόκειται να ζήσουμε επανάσταση σαν την εφεύρεση της τυπογραφίας και νομίζω ότι θα ήταν ιεροσυλία να εξισώσουμε τον Γουτεμβέργιο με τα smart phones και τις συσκευές ανάγνωσης. Και αναρωτιέμαι ποια θα είναι η μαγεία με μια συσκευή ανάγνωσης που χωράει δεν ξέρω κι εγώ πόσα βιβλία, από ένα ή δύο ωραία βιβλία που θα τα ξεφυλλίζουμε παραδοσιακά…όχι, δεν μου αρέσει καθόλου αυτό που δύσκολα θα αποφύγουμε.
-Το «παράνομο» κατέβασμα μπορεί να έχει θετική επίδραση σε ένα έργο; Θα προτιμούσατε να πληρώσουν χίλια άτομα για να αγοράσουν το βιβλίο σας ή να πληρώσουν εκατό και να το κατεβάσουν ακόμα δέκα χιλιάδες δωρεάν; Το ίντερνετ θα φέρει εξελίξεις και στο χώρο των πνευματικών δικαιωμάτων;
Δεν γνωρίζω καμία «παράνομη» δραστηριότητα που να έχει κάτι θετικό. Και φανταστείτε τους «Εκλεκτούς» που έχουν την σπουδαία ευκαιρία να εκδοθούν στο εξωτερικό – έχουν γίνει κάποιες επαφές και άρεσαν πολύ σε μεγάλο εκδοτικό οίκο μιας μακρινής χώρας! – να κατεβαίνουν παράνομα κατά βούληση σε οποιοδήποτε υπολογιστή. Αν κάποιος συγγραφέας προτιμήσει να δει το βιβλίο του, τον κόπο του, το πνευματικό του παιδί να γίνεται βορά στις ορέξεις του ίντερνετ, τότε μάλλον με υποκριτή θα μιλάτε! Εγώ δεν υποκρίνομαι, θέλω να δω το βιβλίο μου να προοδεύει και πρόοδος για ένα βιβλίο είναι όχι το παράνομο download αλλά οι όσο το δυνατόν περισσότεροι αναγνώστες. Και αν είναι και ευχαριστημένοι ακόμα καλύτερα!
-Ένας συγγραφέας μπορεί να κάνει αντικειμενική κριτική σε συναδέλφους του; Σας ζητούν φίλοι να κρίνετε έργα τους;
Είναι λιγάκι δύσκολο αυτό. Συνάντησα από την πρώτη μου ενασχόληση με το χώρο της συγγραφής ανθρώπους που με δέχτηκαν με θέρμη και πολλές ευχές, αλλά και άλλους που με αντιμετώπισαν ως εισβολέα. Λες και ο σκοπός μου είναι να φάω από την πίττα τους! Ο σκοπός μου είναι να προσφέρω και εγώ μια διαφορετική συνταγή στον κόσμο. Δεν φθονώ κανέναν συνάδελφό μου, κρίνω και εγώ όπως κρίνομαι και αν η δική μου συνταγή δεν αρέσει τελικά τότε το πολύ πολύ να σταματήσω να μαγειρεύω! Αντικειμενική κριτική; Το αντικειμενικό είναι πολύ δύσκολο να το προσδιορίσουμε. Οπότε ας μείνουμε στην καλόβουλη κριτική, κάτι που θεωρώ υποχρέωσή μου για τα πνευματικά έργα των φίλων μου ή μη.
-Τι λείπει για να υπάρξουν επαγγελματίες συγγραφείς στην Ελλάδα; Πόσο δύσκολο είναι το ξεκίνημα για έναν νέο συγγραφέα;
Λείπει το αναγνωστικό κοινό. Υπάρχει υπερπληθώρα εκδόσεων. Αγοράζουμε βιβλία με βασικό κριτήριο το μέγεθος. Οι ρυθμοί της ζωής είναι εξαντλητικοί. Πως μπορεί κάποιος να γίνει τώρα επαγγελματίας συγγραφέας σε αυτήν την κατάσταση; Το ξεκίνημα είναι δύσκολο για έναν νέο συγγραφέα, ιδίως αν το όνειρό του είναι να βιοποριστεί από την δραστηριότητα αυτή. Τα έντυπα και η διαφήμιση ευνοούν γνωστούς και δοκιμασμένους συγγραφείς, στηρίζουν εκδότες με οικονομική άνεση. Εντάξει, είναι από μένα αποδεκτό αυτό. Δεν έχω σκοπό να βγάλω χρήματα από τη συγγραφή, προτιμώ να γράψω κάτι και να έχω να πω πράγματα στον κόσμο που θα επιλέξει το βιβλίο μου. Για το λόγο αυτό παραμένω πιστός στους εκδότες μου, έχουμε την ίδια φιλοσοφία και έχουμε χτίσει μια σχέση πάνω σε αυτή τη βάση, κάτι που δεν ήθελα να χαλάσω, αν και για τους «Εκλεκτούς» είχα μια άκρως τιμητική και συμφέρουσα πρόταση από γνωστό εκδοτικό οίκο! Θέλω το βιβλίο να είναι όχημα πολιτισμού περισσότερο από μηχανή παραγωγής ευρώ!
-Κάποιο βιβλίο που διαβάσατε πρόσφατα και σας απογοήτευσε; Ως αναγνώστης μένετε πιστός σε αγαπημένους σας συγγραφείς;
Διάβασα κάποιο βιβλίο που με απογοήτευσε. Δεν πρόκειται όμως να το πω, είναι άδικο για αυτόν που κοπίασε να το γράψει και καθόλου τιμητικό για εκείνους που έχουν την αντίθετη άποψη. Θα σας πω για κάποιο που με γοήτευσε. Είναι το «Ιστανμπούλ» του Τούρκου νομπελίστα Ορχάν Παμούκ. Ένας νέος συγγραφέας από την Ελλάδα γοητεύτηκε από έναν Τούρκο συγγραφέα καταξιωμένο. Μοιάζω για εθνικιστής;
-Θα μοιραστείτε λίγα λόγια για το επόμενο έργο σας;
Έχουν πέσει τα μπετά και έχουν γίνει και τα χτισίματα ήδη! Με μεράκι και σωστή δουλειά θα διαμορφώσουμε τους εσωτερικούς χώρους και θα φτιάξουμε και τον κήπο! Δεν είναι πολυκατοικία, είναι ένα βιβλίο που θα σας ταξιδέψει στην Αρχαία Ελλάδα. Επιτρέψτε μου παρακαλώ να μην πω περισσότερα. Και αν αυτή τη στιγμή είπατε μέσα σας «γιατί δεν μας λέει κι άλλα;» μάλλον έχω αρχίσει να πετυχαίνω ως συγγραφέας!
Ευχαριστώ θερμά για τη φιλοξενία.
Θα ήθελα κι εγώ να ευχαριστήσω τον κύριο Σακκά. Περισσότερα σε λίγες μέρες στο Bookmarks μαζί με πολλά ακόμα ενδιαφέροντα θέματα, κριτικές και ατζέντα για το καλοκαίρι.
Όσα χρόνια κι αν περάσουν ο άνθρωπος θα συνεχίζει να διαβάζει για ένα γεγονός που άλλαξε τη δομή του κόσμου. Ο Β’ Π.Π. εξήντα πέντε χρόνια μετά τη λήξη του αποτελεί και στις μέρες μας ένα από τα κυρίαρχα θέματα για μελέτη και μυθιστορηματική διαπραγμάτευση.
Οι «Εκλεκτοί του θανάτου» προσθέτουν τον δικό του κρίκο στην αλυσίδα, κρίκο διαφορετικού υλικού από όσους προϋπάρχουν. Οι Έλληνες συγγραφείς κατά κανόνα αγγίζουν μόνο όσα έχουν να κάνουν με τον εμφύλιο, αλλά ο Σακκάς επιλέγει ένα ευρύτερο πλαίσιο για την πλοκή του. Χρησιμοποιώντας παράλληλες αφηγήσεις διαφορετικών χρόνων, ταξιδεύει από τη σφαγή των Καλαβρύτων μέχρι τη Νορμανδία και την αντεπίθεση των Γερμανών στις Αρδέννες. Ήρωές του είναι ο ελληνοαμερικάνος στρατιώτης Κράλλης και ο αξιωματικός των SS Βάινχαρντ. Ο δεύτερος καταλήγει σε ένα ψυχιατρείο, όπου ένας νοσηλευτής θα επιχειρήσει μία επικίνδυνη κατάδυση στην ψυχή ενός εξ ορισμού εγκληματία πολέμου.
Η γραφή του Σακκά είναι αξιόλογα λιτή και οι σελίδες των «Εκλεκτών του θανάτου» γυρίζουν γρήγορα. Η οπτική γωνία που επιλέγει δημιουργεί πρωτότυπα βλέμματα, το ίδιο και τα ηθικά διλλήματα που θέτει. Νομίζω αν σας αρέσουν τα ιστορικά μυθιστορήματα δεν θα σας απογοητεύσει και σίγουρα θα μείνει στο κεφάλι σας ο απόηχος από την εμβληματική φράση του Πλάτωνα με την οποία κλείνει το βιβλίο: «Μόνο οι νεκροί έχουν δει το τέλος του πολέμου».
-Γιατί μας ελκύουν τόσο πολύ οι ιστορίες σχετικά με τον πόλεμο; Μήπως σε περιόδους κοινωνικής κρίσης αυξάνεται η τάση για καταφυγή σε αναγνώσματα που περιγράφουν μεγάλες καταστροφές;
Δεν πιστεύω πως είμαστε τόσο αυτοκαταστροφικοί. Μάλλον είναι η γοητεία του επικίνδυνου που συνδυάζεται με την άνεση και την ασφάλεια του καναπέ! Και φυσικά το έμφυτο γνώρισμα να συμπάσχουμε με εκείνους που πονούν.
-Πόση έρευνα χρειαστήκατε για να γράψετε τους «Εκλεκτούς του Θανάτου» και πόσο επηρέασε τη δομή της ιστορίας η επαγγελματική σας ενασχόληση με την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση ατόμων; Έχει ο χαρακτήρας Κουρτ στοιχεία από αληθινούς ασθενείς σας;Και μόνο που με ρωτάτε για τον Κουρτ χαίρομαι πολύ. Είναι ένας άνθρωπος με το σύνδρομο μετατραυματικής ψύχωσης και φυσικά η επαγγελματική μου ενασχόληση μου έδωσε όλα τα στοιχεία που χρειαζόμουν. Τα μηνύματα από ανθρώπους που ασχολούνται με την ψυχιατρική είναι πως απέδωσα πιστά την ψυχική αυτή κατάσταση, φρόντισα με επιμέλεια όμως ώστε να μην ξεφύγει ο έλεγχος και από ιστορικό μυθιστόρημα γράψω πτυχιακή εργασία! Η έρευνα για το βιβλίο ήταν κοπιαστική. Και συνεχίζεται! Ανακύπτουν συνεχώς στοιχεία τα οποία χρειάζονται επιβεβαίωση και τεκμηρίωση. Για παράδειγμα, ίσως τελικά ο Γιόακιμ Πάιπερ να μην ήταν εγκληματίας πολέμου και εξεπλάγην όταν ανακάλυψα κάποια από τα στοιχεία. Περισσότερα θα πούμε εν καιρώ, γιατί αν συμβαίνει όντως κάτι τέτοιο πρέπει να επανορθώνουμε. Όχι τόσο οι συγγραφείς, όσο η ίδια η ιστορία.
-Μπαίνει στον πειρασμό ο συγγραφέας να αλλοιώσει μικρά κομμάτια της καταγεγραμμένης ιστορίας ή να παραβλέψει ό,τι δεν ταιριάζει με την πλοκή στο μυαλό του;
Σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα ο συγγραφέας έχει να επιλέξει το ποσοστό μύθου και ιστορίας που θα χρησιμοποιήσει. Επειδή θεωρώ αυτό το «παρεξηγημένο» είδος λογοτεχνίας έναν υπέροχο τρόπο για να μάθει κάποιος ιστορία επιλέγω στα δικά μου βιβλία να αυξάνω πολύ το ποσοστό της. Συγγραφική αδεία μπορούμε να παραβλέψουμε κάποια γεγονότα ή να μεταθέσουμε χρονικά κάποια άλλα. Αλλά προς Θεού! Έχουμε την ανάγκη εμείς οι συγγραφείς να πειράξουμε λίγο την ιστορία, προφανώς επειδή δεν έχουμε τη δυνατότητα να ταξιδέψουμε στο παρελθόν και το χρησιμοποιούμε ως υποκατάστατο, αλλά η απόβαση στη Νορμανδία έγινε τον Ιούνη του ΄44 και όχι τον Ιούλη, έγινε το πρωί και όχι το μεσημέρι. Οποιαδήποτε αυθαίρετη αλλαγή σε σημαντικά κομμάτια της ιστορίας δεν εξυπηρετεί το σκοπό του ιστορικού μυθιστορήματος. Και βέβαια το κομμάτι της μυθοπλασίας πρέπει να είναι και αυτό εναρμονισμένο με το ιστορικό πλαίσιο και όχι κάτι που θα είναι εξωπραγματικό.
-Με τι μέρος της ευθύνης βαρύνεται ένας απλός στρατιώτης ο οποίος εξαναγκάζεται μέσω διαταγών να πάρει μέρος σε εγκλήματα πολέμου; Η ιεραρχία μπορεί να αποτελέσει άλλοθι;
Αυτό εξαρτάται από το πώς έχει ρυθμίσει ο κάθε ένας την «ψυχική» του ζυγαριά. Και βέβαια εκείνος που θα κληθεί να τον κρίνει με γνώμονα την αντίστοιχη δική του. Η απάντηση λοιπόν είναι όχι δύσκολη, αλλά αδύνατη σε αυτή την ερώτηση. Σε κάποιο σημείο του βιβλίου γράφω ακριβώς για αυτό το ζήτημα: «Μπορεί κάποιος να χαρακτηριστεί ήρωας, επειδή αντιστάθηκε και προτίμησε να χάσει τη ζωή του. Κάποιος άλλος όμως μπορεί να τον πει τρελό. Αν κάποιος υπάκουσε με βαριά την ψυχή του, σίγουρα μπορεί να γραφτεί στην ιστορία ως δειλός. Θα είχε όμως άδικο κάποιος αν τον χαρακτήριζε άνθρωπο;»
-Υπάρχει συγχώρεση ακόμα για τα πιο ειδεχθή εγκλήματα; Ισχύει ότι στον πόλεμο αποκαλύπτεται η αληθινή φύση του ανθρώπου;
Στον πόλεμο πρέπει να σκοτώσεις. Μερικές φορές κάνεις πράγματα απίστευτα, κάποιος στρατιώτης αμερικανός στην μάχη του Γκουανταλκανάλ έγραψε στην μητέρα του ότι βασανισμένος από τα κουνούπια, όταν έπιανε ένα το ακρωτηρίαζε και το έθαβε ζωντανό για να το εκδικηθεί! Οι Ιάπωνες αποκεφάλιζαν αιχμαλώτους πολέμου. Οι Γερμανοί εκτελούσαν παιδιά και γέροντες και πειραματίζονταν εγχειρίζοντας χωρίς αναισθητικό. Οι Σύμμαχοι βομβάρδισαν τρεις φορές την Δρέσδη σε δεκαέξι ώρες. Οι Σοβιετικοί βίασαν κάποια γυναίκα στο Βερολίνο είκοσι εφτά φορές. Αυτή είναι η αληθινή φύση του ανθρώπου; Όλα αυτά τα λέμε απάνθρωπα, δεν έχουν σχέση με το είδος μας, είναι κάτι άλλο. Όσον αφορά τη συγχώρεση; Όχι, δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει συγχώρεση για τα πιο ειδεχθή εγκλήματα. Και ας είμαι Χριστιανός Ορθόδοξος, νομίζω πως κανένας δεν έχει αυτήν την ικανότητα πλην ελαχίστων, τους οποίους ειλικρινά ζηλεύω!
-Ο συγγραφέας οφείλει να πάρει ξεκάθαρη θέση πάνω σε αμφιλεγόμενα ιστορικά γεγονότα; Δεν είναι δεδομένο ότι από άλλους θα θεωρηθεί φορέας αλήθειας και από άλλους φορέας προπαγάνδας;
Όταν γράφεις ιστορικό μυθιστόρημα πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για την κριτική που θα ασκηθεί. Για το πρώτο μου βιβλίο, την «Έξοδο», χαρακτηρίστηκα από μερικούς εθνικιστής, επειδή έγραψα ότι το πεσκέσι στον σουλτάνο μετά την πτώση του Μεσολογγίου ήταν κομμένα αυτιά. Μα αυτό είναι καταγεγραμμένο. Και βέβαια αυτοί που με χαρακτήρισαν έτσι παρέβλεψαν τη σαφέστατη αναφορά μου στα εγκλήματα που διέπραξαν οι δικοί μας, όπως την μεγάλη σφαγή του μουσουλμανικού πληθυσμού κατά την άλωση της Τριπολιτσάς. Ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης το αναφέρει στα απομνημονεύματά του, εγώ είμαι ο εθνικιστής! Για τους «Εκλεκτούς του θανάτου» κάποιοι είπαν ότι είμαι ναζιστής! Επειδή αναφέρω το έγκλημα της Δρέσδης, κάτι που αναγνωρίζεται πια παγκόσμια ως έγκλημα πολέμου. Και για άλλους λόγους, που το μόνο που με κάνουν να διαπιστώνω είναι ότι εκείνοι που με κρίνουν ως ακροδεξιό ή ναζιστή ή ότι άλλο θέλετε πείτε, αυτοί οι άνθρωποι λοιπόν σίγουρα δεν ήταν καλοί στο μάθημα των Νέων Ελληνικών στα σχολεία! Το βιβλίο αυτό λέει αλήθειες. Και για να απαντήσω στο πρώτο σκέλος της ερώτησης σας λέω ότι εγώ δεν διστάζω να παίρνω ξεκάθαρη θέση και κατανοώ εκείνους που δεν επιλέγουν αυτό. Και είμαι προετοιμασμένος για οποιαδήποτε κριτική, έχω όμως και εγώ το δικαίωμα να κρίνω την κριτική, αφού εγώ είμαι αυτός που επέλεξε το δύσκολο δρόμο να εκτεθεί στο κοινό εκφράζοντας την άποψή μου για ιστορικά γεγονότα.
-Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι πιο δύσκολο από άλλα είδη λογοτεχνίας; Πού δίνετε περισσότερο χώρο; Σε όσα έχουν όντως συμβεί ή σε όσα φαντάζεστε ότι θα μπορούσαν να είχαν συμβεί;
Θέλει την έρευνα, χωρίς αυτήν δεν μπορείς να γράψεις ιστορικό μυθιστόρημα. Δεν ξέρω αν είναι πιο δύσκολο, σίγουρα απαιτεί περισσότερο χρόνο όμως. Δίνω περισσότερο χώρο στα ιστορικά γεγονότα και χτίζω το κομμάτι του μύθου έτσι ώστε να ταιριάζει απόλυτα με αυτά και να μη φαντάζει αυθαίρετο.
-Εσείς τι διαβάζετε στον ελεύθερο χρόνο σας; Ποια είναι τα αγαπημένα σας ιστορικά μυθιστορήματα και ποιο θα προτείνατε σε κάποιον χωρίς επαφή με το είδος;
Διαβάζω ετερόκλητα είδη λογοτεχνίας και αυτό ξενίζει τους ανθρώπους που με γνωρίζουν. Μου αρέσει πολύ για παράδειγμα και το τεχνολογικό θρίλερ και μόλις τελειώσω ένα τέτοιο βιβλίο μπορεί να διαβάσω κάτι ιστορικό ή κάτι με άκρατο χιούμορ! Είμαι λάτρης του Αρκά, του Μάικλ Κράιτον, του Στίβεν Πρέσφιλντ και του Τζον Μάντοξ Ρόμπερτς! Διαβάζω και ταξιδιωτικούς οδηγούς, η οικονομική μου δυνατότητα περιορίζεται στη χώρα μας και είναι ένας τρόπος να ταξιδεύω! Και ανάμεσα στα ταξίδια αυτά ίσως να θελήσω να λύσω ένα μυστήριο βοηθώντας τον αγαπημένο μου ήρωα, τον Σέρλοκ Χόλμς. Το αγαπημένο μου ιστορικό μυθιστόρημα είναι του Ρόμπερτς, από τη σειρά SPQR: «Στην υπηρεσία της Συγκλήτου και του λαού της Ρώμης». Προτείνω αυτό και την «Έξοδο», ενός νέου Έλληνα συγγραφέα. Σας θυμίζει κάτι; (γέλια)
-Η οικονομική κρίση θα επηρεάσει το χώρο του βιβλίου; Το μέλλον του βιβλίου ως αντικειμένου είναι ηλεκτρονικό σε συσκευές ανάγνωσης και σε smart phones; Θα ζήσουμε μια επανάσταση που θα συγκρίνεται με την εφεύρεση της τυπογραφίας;
Ήδη έχει επηρεαστεί ο χώρος του βιβλίου από την οικονομική κρίση. Οι πληρωμές εκατέρωθεν είναι ελάχιστες και έχει αντίκτυπο αυτό σε όλους όσους δραστηριοποιούνται στο χώρο. Ο νέος τρόπος ανάγνωσης των βιβλίων εξυπηρετεί λειτουργικά ζητήματα, όπως αποθήκευση και κόστος παραγωγής, πιστεύω όμως ακράδαντα ότι το βιβλίο είναι έννοια συνυφασμένη με τις λέξεις χαρτί, εκτύπωση, τυπογραφείο και θεωρώ το ηλεκτρονικό του μέλλον καταδικαστικό και ζοφερό. Δεν πρόκειται να ζήσουμε επανάσταση σαν την εφεύρεση της τυπογραφίας και νομίζω ότι θα ήταν ιεροσυλία να εξισώσουμε τον Γουτεμβέργιο με τα smart phones και τις συσκευές ανάγνωσης. Και αναρωτιέμαι ποια θα είναι η μαγεία με μια συσκευή ανάγνωσης που χωράει δεν ξέρω κι εγώ πόσα βιβλία, από ένα ή δύο ωραία βιβλία που θα τα ξεφυλλίζουμε παραδοσιακά…όχι, δεν μου αρέσει καθόλου αυτό που δύσκολα θα αποφύγουμε.
-Το «παράνομο» κατέβασμα μπορεί να έχει θετική επίδραση σε ένα έργο; Θα προτιμούσατε να πληρώσουν χίλια άτομα για να αγοράσουν το βιβλίο σας ή να πληρώσουν εκατό και να το κατεβάσουν ακόμα δέκα χιλιάδες δωρεάν; Το ίντερνετ θα φέρει εξελίξεις και στο χώρο των πνευματικών δικαιωμάτων;
Δεν γνωρίζω καμία «παράνομη» δραστηριότητα που να έχει κάτι θετικό. Και φανταστείτε τους «Εκλεκτούς» που έχουν την σπουδαία ευκαιρία να εκδοθούν στο εξωτερικό – έχουν γίνει κάποιες επαφές και άρεσαν πολύ σε μεγάλο εκδοτικό οίκο μιας μακρινής χώρας! – να κατεβαίνουν παράνομα κατά βούληση σε οποιοδήποτε υπολογιστή. Αν κάποιος συγγραφέας προτιμήσει να δει το βιβλίο του, τον κόπο του, το πνευματικό του παιδί να γίνεται βορά στις ορέξεις του ίντερνετ, τότε μάλλον με υποκριτή θα μιλάτε! Εγώ δεν υποκρίνομαι, θέλω να δω το βιβλίο μου να προοδεύει και πρόοδος για ένα βιβλίο είναι όχι το παράνομο download αλλά οι όσο το δυνατόν περισσότεροι αναγνώστες. Και αν είναι και ευχαριστημένοι ακόμα καλύτερα!
-Ένας συγγραφέας μπορεί να κάνει αντικειμενική κριτική σε συναδέλφους του; Σας ζητούν φίλοι να κρίνετε έργα τους;
Είναι λιγάκι δύσκολο αυτό. Συνάντησα από την πρώτη μου ενασχόληση με το χώρο της συγγραφής ανθρώπους που με δέχτηκαν με θέρμη και πολλές ευχές, αλλά και άλλους που με αντιμετώπισαν ως εισβολέα. Λες και ο σκοπός μου είναι να φάω από την πίττα τους! Ο σκοπός μου είναι να προσφέρω και εγώ μια διαφορετική συνταγή στον κόσμο. Δεν φθονώ κανέναν συνάδελφό μου, κρίνω και εγώ όπως κρίνομαι και αν η δική μου συνταγή δεν αρέσει τελικά τότε το πολύ πολύ να σταματήσω να μαγειρεύω! Αντικειμενική κριτική; Το αντικειμενικό είναι πολύ δύσκολο να το προσδιορίσουμε. Οπότε ας μείνουμε στην καλόβουλη κριτική, κάτι που θεωρώ υποχρέωσή μου για τα πνευματικά έργα των φίλων μου ή μη.
-Τι λείπει για να υπάρξουν επαγγελματίες συγγραφείς στην Ελλάδα; Πόσο δύσκολο είναι το ξεκίνημα για έναν νέο συγγραφέα;
Λείπει το αναγνωστικό κοινό. Υπάρχει υπερπληθώρα εκδόσεων. Αγοράζουμε βιβλία με βασικό κριτήριο το μέγεθος. Οι ρυθμοί της ζωής είναι εξαντλητικοί. Πως μπορεί κάποιος να γίνει τώρα επαγγελματίας συγγραφέας σε αυτήν την κατάσταση; Το ξεκίνημα είναι δύσκολο για έναν νέο συγγραφέα, ιδίως αν το όνειρό του είναι να βιοποριστεί από την δραστηριότητα αυτή. Τα έντυπα και η διαφήμιση ευνοούν γνωστούς και δοκιμασμένους συγγραφείς, στηρίζουν εκδότες με οικονομική άνεση. Εντάξει, είναι από μένα αποδεκτό αυτό. Δεν έχω σκοπό να βγάλω χρήματα από τη συγγραφή, προτιμώ να γράψω κάτι και να έχω να πω πράγματα στον κόσμο που θα επιλέξει το βιβλίο μου. Για το λόγο αυτό παραμένω πιστός στους εκδότες μου, έχουμε την ίδια φιλοσοφία και έχουμε χτίσει μια σχέση πάνω σε αυτή τη βάση, κάτι που δεν ήθελα να χαλάσω, αν και για τους «Εκλεκτούς» είχα μια άκρως τιμητική και συμφέρουσα πρόταση από γνωστό εκδοτικό οίκο! Θέλω το βιβλίο να είναι όχημα πολιτισμού περισσότερο από μηχανή παραγωγής ευρώ!
-Κάποιο βιβλίο που διαβάσατε πρόσφατα και σας απογοήτευσε; Ως αναγνώστης μένετε πιστός σε αγαπημένους σας συγγραφείς;
Διάβασα κάποιο βιβλίο που με απογοήτευσε. Δεν πρόκειται όμως να το πω, είναι άδικο για αυτόν που κοπίασε να το γράψει και καθόλου τιμητικό για εκείνους που έχουν την αντίθετη άποψη. Θα σας πω για κάποιο που με γοήτευσε. Είναι το «Ιστανμπούλ» του Τούρκου νομπελίστα Ορχάν Παμούκ. Ένας νέος συγγραφέας από την Ελλάδα γοητεύτηκε από έναν Τούρκο συγγραφέα καταξιωμένο. Μοιάζω για εθνικιστής;
-Θα μοιραστείτε λίγα λόγια για το επόμενο έργο σας;
Έχουν πέσει τα μπετά και έχουν γίνει και τα χτισίματα ήδη! Με μεράκι και σωστή δουλειά θα διαμορφώσουμε τους εσωτερικούς χώρους και θα φτιάξουμε και τον κήπο! Δεν είναι πολυκατοικία, είναι ένα βιβλίο που θα σας ταξιδέψει στην Αρχαία Ελλάδα. Επιτρέψτε μου παρακαλώ να μην πω περισσότερα. Και αν αυτή τη στιγμή είπατε μέσα σας «γιατί δεν μας λέει κι άλλα;» μάλλον έχω αρχίσει να πετυχαίνω ως συγγραφέας!
Ευχαριστώ θερμά για τη φιλοξενία.
Θα ήθελα κι εγώ να ευχαριστήσω τον κύριο Σακκά. Περισσότερα σε λίγες μέρες στο Bookmarks μαζί με πολλά ακόμα ενδιαφέροντα θέματα, κριτικές και ατζέντα για το καλοκαίρι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου